"Bái" và "ấp" có phải là một

Thứ bảy, 04/09/2021, 21:53

“BÁI” VÀ “ẤP” CÓ PHẢI LÀ MỘT

bai-va-ap

 

          Thời cổ, “bái” 拜 còn gọi là “quỵ bái lễ” 跪拜礼, là lễ nghi thường thấy nhất. Gọi là “bái” 拜, người xưa giải thích rằng “dĩ đầu trước địa vi bái” 以头著地为拜 (dùng đầu chạm đất là bái), lúc ban đầu là một loại lễ nghi biểu thị sự thần phục. Về sau mở rộng, biểu thị ý nghĩa người dưới đối với bề trên. Do bởi người xưa không có ghế, đều trải chiếu mà ngồi, lúc “bái”, tất nhiên trước tiên phải “quỵ” xuống, “bái” và “quỵ” không phân chia riêng, cho nên xưng là “quỵ bái” 跪拜.

          Động tác điển hình nhất của “bái” là “dĩ đầu trước địa” (dùng đầu chạm đất), căn cứ vào thời gian dài ngắn khi đầu tiếp đất, “bái” có thể phân làm hai loại: “khể thủ” 稽首 và “đốn thủ” 顿首. “Khể thủ”, thời gian đầu tiếp đất dài, biểu thị trình độ tôn kính cũng cao; “Đốn thủ” thời gian đầu tiếp đất ngắn, kính ý thấp hơn “khể thủ”. Hai loại lễ nghi này nhìn chung dùng cho bề tôi đối với vua, cấp dưới đối với cấp trên, vãn bối đối với trưởng bối.

          Trong lễ “bái” còn có loại lễ “không thủ” 空首, không cần “dĩ đầu trước địa”, lúc hành lễ, quỳ trên đất, hai tay chạm nhau trên mặt đất, sau đó đầu cúi xuống đến tay là được, loại lễ này là đáp lễ của “quỵ bái” dành cho vua đối với bề tôi, cấp trên đối với cấp dưới, trưởng bối đối với vãn bối.

          Do đó có thể thấy, “bái” là đại lễ vô cùng long trọng, dùng trong những trường hợp lễ nghi long trọng.

          Còn “ấp” 揖 thì hình thức hành lễ và trường hợp sử dụng đều khác với “bái”. Tình huống thông thường lúc hành lễ “ấp”, người hành lễ đứng, hai tay hợp lại, từ trên vái xuống. Trong Đông Nam kỉ văn 东南纪闻 có nói:

Cổ sở vị ấp, đản cử thủ nhi dĩ

古所谓揖, 但举手而已

(Thời cổ gọi là ấp, là chỉ cất tay lên mà thôi)

          Loại lễ này là lễ tương kiến, dùng trong trường hợp khi người ta gặp nhau. Lễ nghi của người xưa rất phức tạp rối rắm, khi “ấp” người hành lễ cũng phải căn cứ vào đối tượng, dựa theo yêu cầu mà thực hành phương thức chắp tay với mức độ khác nhau. Rõ ràng, “bái” 拜 và “ấp” 揖 là hai loại lễ nghi hoàn toàn khác nhau.

                                                             Huỳnh Chương Hưng

                                                              Quy Nhơn 02/6/2021 

Nguyên tác Trung văn

Trong quyển

THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN

趣味文化知识大全

Thanh Thạch 青石 biên soạn

Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã, 2013

Chia sẻ:
Ý kiến khách hàng