Mãn tộc Hỉ thần

HỈ THẦN TRUYỀN THUYẾT

MÃN TỘC HỈ THẦN

          Mãn tộc 满族 có nền văn hoá xán lạn lâu đời, trong đó, yêu thích và sùng bái điểu là một trong những đặc trưng của văn hoá Mãn tộc. Trong sự sùng bái điểu của Mãn tộc, sùng bái chim Hỉ thước 喜鹊 là nổi bật. Trong truyền thuyết thần thoại của dân gian Mãn tộc tồn tại hình tượng chim Hỉ thước rất phong phú,  còn tôn chim Hỉ thước làm Hỉ thần.

          Mãn tộc cho rằng, chim Hỉ thước có năng lực tiên tri tiên giác, tính cảnh giác của chim Hỉ thước khiến cho nó có công năng dự báo các việc. Nhân đó, trong truyền thuyết thần thoại của Mãn tộc xuất hiện rất nhiều hình tượng người chỉ dẫn là chim Hỉ thước.

          Trong Đa Vưu Cách Cách 多尤格格, Đa Vưu Cách Cách muốn tìm một người có khả năng chế phục đại bàng yêu tinh, lúc bấy giờ một con chim Hỉ thước trắng như tuyết nói được tiếng người đã chỉ điểm bến mê cho Cách Cách. Trong Nữ trấn định thuỷ 女镇定水, vợ chồng Hoàn Đạt 完达, Nữ Chân 女真trải qua muôn ngàn hiểm nguy đoạt về lại viên định thuỷ châu tiêu trừ thuỷ hoạn mà đã bị nghiệt long cướp mất. Trong chiến đầu, Hoàn Đạt chết đi, biến thành một ngọn núi. Hai mắt của anh biến thành hai con chim Hỉ thước, dẫn ba mẹ con nàng Nữ Chân tìm đến chiếc búa của Hoàn Đạt, đồng thời ngậm mang đến mảnh châu nói cho Nữ Chân biết viên bảo châu đã vỡ. Đôi mắt là khí quan vô cùng trọng yếu của nhân loại. Trong truyền thuyết này, đôi mắt đã biến thành chim Hỉ thước, một mặt là nhân vì sắc đen trắng trên lông chim Hỉ thước xen nhau tương đồng với sắc đen trắng của mắt người, mặt khác là đặc tính sinh vật về sự cảnh giác của chim Hỉ thước, giỏi ở chỗ thu nhận, đưa truyền tin tức khiến nó trở nên như thế. Đồng thời cũng nói rõ chim Hỉ thước có địa vị trọng yếu đối với Mãn tộc.

          Theo truyền thuyết, Chim Hỉ thước có năng lực câu thông giữa người với thần. Mãn Tộc phụng thờ Tát Mãn giáo 萨满教, cho rằng thần linh cư trú ở trên trời. Chim Hỉ thước có thể tự do ngao du giữa thiên giới với nhân giới, thế là chim Hỉ thước trở thành trợ thủ của Tát Mãn 萨满, truyền đạt tin tức cho nhân và thần. Trên vai áo Tát Mãn của tộc Đạt Oát Nhĩ 达斡尔 láng giềng với Mãn tộc lại cùng thờ phụng Tát Mãn giáo, có gắn con chim được làm bằng gỗ thông đỏ khắc thành, phần trên sơn đen, trắng, ở cổ là sắc trắng. Đem chim gỗ dùng đinh vít gắn cố định trên một mảnh thiếc mỏng có hình chữ 十 (thập), mảnh thiếc đó được may dính ở giữa hai vai áo, đầu của hai con chim hướng vào tai của Tát Mãn để truyền đạt tin tức cho Tát Mãn. Khi thần phụ vào thân thể Tát Mãn, thần điểu sẽ chuyển động vòng tròn. Hình tượng chim có sắc đen trắng xen nhau rất giống chim Hỉ thước. Chim Hỉ thước có năng lực câu thông giữa người với thần biểu hiện trong truyền thuyết thần thoại của Mãn tộc, chính là hình tượng sứ giả Nha thước 鸦鹊.

          Trong thần thoại nổi tiếng Tam tiên nữ 三仙女 của Mãn tộc, Phật Khố Luân 佛库伦nuốt trái hồng mà Thần Thước ngậm, sinh ra tổ tiên Bố Khố Lí Ung Thuận 布库里雍顺 của Ái Tân Giác La thị 爱新觉罗氏. Thần Thước là sứ giả do trời phái xuống. Theo Thanh Thái Tổ Võ hoàng đế thực lục 清太祖武皇帝实录, dưới núi Bố Khố Lí 布库里 ở đông bắc dãy núi Trường Bạch 长白 có một hồ nước rất đẹp, tên là hồ Bố Nhĩ Lí 布尔里, ba tiên nữ từ trời giáng xuống tắm gội trong hồ. Cô tiên lớn nhất tên là Ân Khố Luân 恩库伦, cô thứ hai là Chính Khố Luân 正库伦, cô thứ ba là Phật Khố Luân 佛库伦. Lúc tắm xong lên bờ, một con Thần Thước ngậm trái hồng nhả lên y phục của Phật Khố Luân. Màu sắc của trái tươi đẹp lạ thường, Phật Khố Luân thích đến mức không nỡ rời tay, thế là ngậm trái hồng trong miệng. Lúc vừa mới mặc y phục, không ngờ trái hồng lăn xuống bụng, Phật Khố Luân lập tức cảm thấy mình đã có thai, vì thế không thể cùng hai người chị bay về trời. Chẳng bao lâu, Phật Khố Luân sinh được một đứa con, đứa con này vừa mới sinh đã biết nói, tướng mạo lại dị thường, cử chỉ kì lạ, đó chính là Bố Khố Lí Ung Thuận布库里雍顺, tổ tiên Ái Tân Giác La 爱新觉罗  sớm nhất của triều Thanh .....

Chim Hỉ thước có năng lực bảo hộ. Dã thú trong rừng sâu rất nhiều, săn bắn là một việc rất nguy hiểm. Chim Hỉ thước có linh tính cảnh giác, lúc gặp nguy hiểm liền cất tiêng kêu, thành bầy bay rời khỏi. Như vậy là đã cảnh giác cho người đi săn. Thế là, chim Hỉ thước được phú cho chức năng thần thánh bảo vệ khu vực, trở thành vị thần bảo hộ khu vực trong Tát Mãn giáo, bảo hộ người đi săn được bình an khi vào trong núi, và cũng trở thành Hỉ thần trong mắt mọi người, bảo hộ mọi người tránh được tai hoạ.

          Tại Ninh Cổ Tháp 宁古塔 có lưu truyền một câu chuyện thần thoại liên quan đến Sa Khắc Sa Ân Đô Lí 沙克沙恩都里: Thiên thần nhìn thấy nhân gian đối với thiên tai bệnh hoạn, không hề biết dự phòng, liền phái Sa Khắc Sa 沙克沙 xuống trần dự báo cát hung hoạ phúc. Nó thông qua cảm ứng đầu thai vào một gia đình săn bắn, là hình tượng nửa người nửa chim thước, đồng thời lớn lên trong tổ chim Hỉ thước, cả ngày làm bạn với chim Hỉ thước. Nó dự báo thuỷ tai, ôn dịch, khiến bộ lạc may mắn tránh được nạn. Nó nhìn thấy rõ mê hồn trận của Da Lỗ Lí 耶鲁里, cứu được người trong tộc, được Mãn tộc tôn làm Hỉ thần. Mỗi khi nhà có người sinh con, hoặc xây dựng phòng ốc, hoặc bệnh lâu ngày qua khỏi, hoặc xuất binh đánh trận bình an trở về, Mãn tộc đều tế Hỉ thần.

          Trong thần thoại Mãn tộc, chim Hỉ thước còn được xem là sự xuất hiện của người đi cứu giúp, đại để có phân làm hai loại:

          Một là trong truyền thuyết lấy con người làm chủ nhân ông, chim Hỉ thước trên thân của vị hoàng đế hoặc nhân vật anh hùng của Mãn tộc, theo đó khiến họ được cứu, tránh được tai mắt của kẻ địch, Chim Hỉ thước nhân đó cũng nhận được sủng ái của hoàng đế, cũng nhận được sự yêu mến của nhân dân Mãn tộc. Chim Hỉ thước trong loại hình tượng này hoàn toàn không bị nhân cách hoá, hành động cứu trợ của nó là trực tiếp. Trong loại hình tượng này, truyền thuyết mà được mọi người quen nhất chính là truyền thuyết chim Ô nha hoặc chim Hỉ thước cứu Tiểu Hãn 小罕 (Nỗ Nhĩ Cáp Xích 努尔哈赤).

          Về truyền thuyết Nỗ Nhĩ Cáp Xích có nhiều bài văn khác nhau, trong đó, có thuyết nói Tiểu Hãn bị quân Minh truy đuổi. Nhìn thấy thế, một bầy chim Hỉ thước liền đứng trên đầu Tiểu Hãn, quân Minh từ xa nhìn thấy một bầy chim Hỉ thước, đoán là nơi đó không có người, bèn rẽ sang hướng khác. Chim Hỉ thước đã cứu mạng của Tiểu Hãn.

          Hai là trong thần thoại, chim Hỉ thước có nhân tính, hoặc thần tính, giúp nhân loại hoặc thần linh gián tiếp cứu giúp. Trong Bạch Vân Cách Cách 白云格格, bầy chim Hỉ thước cầu cáo với thiên thần Bạch Vân Cách Cách白云格格, ném xuống cành cây xanh để cứu nhân loại và vạn vật sinh linh trong cơn hồng thuỷ. Linh tính của chim Hỉ thước là nhân vì “ngẫu nhiên” cứu chủ mà được phú cho. Đó không phải là sự sùng bái nguyên lai về động vật. Đối với hoàng đế được cứu mà nói, đó là nhân vì được sự cứu giúp bất ngờ nên có hành động cảm kích chim Hỉ thước. Đối với hậu thế Mãn tộc mà nói, đó là do bởi chim Hỉ thước cứu hoàng đế Mãn tộc (cũng chính là tổ tiên), cho nên trong lòng họ có sự cảm kích chim Hỉ thước. Hình tượng chim Hỉ thước trong thần thoại của Mãn tộc đều là thiện lương tốt đẹp, từ trong đó có thể thấy đối với sự yêu mến và sùng kính chim Hỉ thước, nhân dân Mãn tộc đã thậm chí hoá chim Hỉ thước thành Hỉ thần.

                                                                                                    (hết)

                                                                     Huỳnh Chương Hưng

                                                                  Quy Nhơn 23/4/2021

Nguồn

MÃN TỘC HỈ THẦN

满族喜神

Trong quyển

ĐỒ THUYẾT HỈ VĂN HOÁ

图说喜文化

Tác giả: Ân Vĩ 殷伟, Trình Kiến Cường 程建强

Bắc Kinh: Thanh Hoa đại học xuất bản xã, 2013